De ‘autonomen’ van Youri Plate blijven ook na zijn arrestatie in hem geloven (2024)

Het loopt deze zondagmiddag tegen zessen, wanneer Youri Plate (46) na vijf dagen afwezigheid zijn gezicht weer laat zien op Facebook. „Hier is het allemaal begonnen”, zegt hij, zichtbaar geëmotioneerd. Zo nu en dan verschijnt een joint in beeld; een attribuut dat vaker te zien is tijdens de vele ‘lives’ (online video’s) die hij hier uitzendt. Plate bracht de dagen hiervoor in een cel door, waar hij verbleef wegens een onderzoek van de FIOD, die hem verdenkt van het plegen van fraude en het oproepen ertoe. Dat zou hebben geleid tot vele honderden foutieve belastingaangiften, verzoeken en bezwaren.

Terwijl Plate zich vanuit zijn woonkamer in het Zuid-Limburgse Schinveld tot zijn ruim 6.000 volgers richt, omringd door kwetterende kanaries en een poes die zo nu en dan bij hem op schoot kruipt, stromen honderden reacties binnen. Vooral met smileys toont Plate zich bijzonder verguld: „Handjes, kaarsjes, klavertjes. Echt bedankt allemaal, zo lief,” zegt hij, nadat hij uit de doeken heeft gedaan hoe de politie hem de woensdag ervoor om 6 uur thuis van zijn bank lichtte.

Plate bouwde tijdens de pandemie een schare aan volgers op die zich herkenden in zijn verbale terechtwijzingen van de overheid. Sindsdien houdt hij zich voornamelijk bezig met het verstrekken van zogenaamd juridisch advies, via een vereniging die hij eind augustus 2022 oprichtte: Jurisprudentie Juridisch Kantoor Plate ©.

De leden van zijn vereniging, naar eigen zeggen zo’n 2.300, zijn ‘autonomen’, die hij tegen een jaarlijkse vergoeding van 25 euro voorhoudt dat overheidsinstanties „geen mandaat” hebben voor hun werkzaamheden. Het betalen van belasting is volgens Plate een gift, die je via de post ‘giftenaftrek’ weer van de belasting kunt aftrekken. Dit zou duizenden euro’s kunnen opleveren, gratis en voor niks.

Hoeveel burgers de truc met succes wisten toe te passen, is onbekend. Wel onderzoekt de FIOD ook het „in korte tijd opnemen van een groot deel van de ontvangen gelden” van de rekening die de vereniging in gebruik heeft.

Alomvattende argwaan

Plate bedient met zijn kantoor een groeiende groep mensen die zich niet langer als burger van Nederland wenst te beschouwen. Veiligheidsdienst AIVD waarschuwde in mei in een rapport voor deze vorm van anti-institutioneel extremisme, waarbij een „kwaadaardige elite” verantwoordelijk wordt gehouden voor persoonlijke grieven. Dineke de Groot, president van de Hoge Raad, trok deze maand aan de bel over deze groep. Ze vertelde over „negentien verhuisdozen vol” brieven van burgers die zich wilden „uitschrijven” bij de Nederlandse Staat.

Wie deze mensen zijn? NRC kreeg de contactgegevens in handen van 1.118 betalende leden van de vereniging van Plate en zocht met een kleine vijftig van hen telefonisch contact. De autonomen op de lijst zijn gemiddeld 56 jaar; een kleine meerderheid is vrouw. Ze wonen verspreid over Nederland, Limburg is oververtegenwoordigd (233). Om hun privacy te beschermen noemt de krant hun voornaam, leeftijd en woonplaats.

Alomvattende argwaan is de constante in het gedachtengoed van deze groep. De ene vraag roept telkens de andere op. Zo regeert de koning „bij de gratie Gods”, maar waar is dat op gebaseerd? En als politici een eed afleggen „op de Koning”, hoe rechtsgeldig is die eed dan? Trouwens, staat er niet in de wet dat brieven van instanties „met natte inkt” moeten worden ondertekend? Tellen die automatisch verzonden brieven van de Belastingdienst dan wel? En, zo vragen diverse autonomen met wie NRC sprak, heeft de Belastingdienst niet zelf ooit gemeld dat ze een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) is? Is je belasting dus, zoals bij alle ANBI’s, als gift aftrekbaar?

„We hebben alles zwart-op-wit”, zegt André (55), streekgenoot van Plate die een podcast en een Telegramgroep (9.000 leden) heeft, meermaals over de telefoon. „Ik dénk helemaal niks, ik bewijs.” Het overleggen van die bewijzen heeft geen zin, media zijn volgens hem deel van het complot. „Het gaat me niet om jou persoonlijk”, zegt André, „maar jij krijgt orders van jouw bazen. Waar politici vroeger na een interview nog een week lang aan de diarree zaten, doen media nu precies wat de overheid wil.”

Vorige week opende de Belastingdienst een mailadres voor ‘spijtoptanten’ die na het volgen van adviezen van Plate in gewetensnood zijn. Maar veel autonomen met wie NRC sprak, zijn niet van plan zich daar te melden. Ze zijn ervan overtuigd dat ze geen belasting hoeven te betalen en wíllen het bovendien niet, omdat het geld zou worden besteed aan de verkeerde doelen. Zoals „wapens voor Oekraïne”, zegt Ellis (57) uit Nootdorp. „Dat is wel het laatste waar ik aan wil meebetalen”. Anderen noemen de cruiseschepen waarop asielzoekers worden opgevangen. „Zij krijgen patatjes, terwijl de mensen hier niet kunnen rondkomen”, zegt Dick (54) uit Rhenen.

Devote toon

Bijna alle leden die NRC sprak, staan na zijn arrestatie nog vierkant achter hun voorman. Ze beschrijven Plate als „politiek gevangene”, die „te dicht bij de waarheid gekomen” is. In de nieuwsbrief die vrijdag naar leden ging, is de toon devoot, als ware Plate de messias. „Youri moet nu incasseren voor de Leden, voor het Volk in Nederland. (...) Stuur hem licht en kracht!”, klinkt het in de nieuwsbrief. „Hij zal er alles aan doen voor zijn Leden gerechtigheid te krijgen.”

Ook Paula (56) uit Den Bosch heeft religieuze associaties bij de voorman van de vereniging. „We bidden voor hem. Dat de waarheid naar boven mag komen.” Ze klinkt alsof ze het over een profeet heeft. „Zo zie ik hem niet hoor, wel als iemand die bepaalde zaken heeft gezien die blijkbaar niet naar buiten mogen komen. Een eenvoudige, goede man die gewoon het goede wil. Net als Jezus ja.”

Wie méér wil van Plate dan alleen voor hem bidden en doneren, moet bij hem langs gaan. Dat deed Eric (65), technisch ingenieur uit Landgraaf. „Je moet dan naar zijn niet-zo-super-de-luxe kantoortje komen in Schinveld. Daar krijg je een papiertje om te ondertekenen.” Zo beloof je dat Plate een percentage krijgt van het bedrag dat je van de belastingdienst terugkrijgt. Niet meer dan redelijk, vindt Eric. „Hij mag er best iets voor terugkrijgen.”

Sinds zijn bezoek aan Plate weigert Eric de WOZ-belasting te betalen. Aanmaningen beantwoordt hij met brieven waarin hij uitlegt dat „de persoon Eric” al zijn bezittingen heeft overgedragen aan „de mens Eric”, waardoor bij hem niks meer te halen valt. Hij heeft zichzelf failliet verklaard? „Daar komt het wel op neer. Juridisch gezien bezit mijn entiteit niks meer: geen huis, auto of bankrekening.”

De gemeentelijke belastingdienst spande een rechtszaak aan, waar Eric aankwam met een betoog van zestig kantjes om zijn claim te onderbouwen. De rechter ging er niet in mee. Nu probeert Eric in hoger beroep alsnog zijn gelijk te halen. „Als ze het weer ongegrond verklaren, hebben ze aan mij de verkeerde, want ik heb hier goed mijn tanden ingezet.”

‘Ik dacht: ik moet helemaal niks’

Sinds ‘corona’ doet Eric niets anders dan online artikelen en boeken lezen over autonoom worden. „Iedereen moest opeens mondkapjes dragen en ik dacht: ik moet helemaal niks. Toen ben ik echt wakker geworden en gaan onderzoeken of het allemaal wel mag, wat de overheid met ons doet.”

Eise (39) uit de gemeente Noardeast-Fryslân weigert zijn verkeersboetes te betalen. „Uit principe. In de wet staat dat alle brieven ondertekend moeten zijn met natte inkt, door een persoon. Anders is een document niets waard. Maar die boetes worden door een computer gemaakt.”

Hij ging verhaal halen bij het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB). „Kreeg ik een brief terug, ondertekend door ene R. Verkade. Wie is dat? Er werkt geen R. Verkade bij het CJIB. Ga je doorvragen, komt er geen antwoord. En ze blijven maar brieven sturen. Die stuur ik terug, met de opmerking dat ze hiertoe niet bevoegd zijn.”

Ondertussen staan de eerste deurwaarders op de stoep. Eise maakt zich er nog geen zorgen over. „De waarheid komt vanzelf aan het licht.”

Diederik (56) uit Beverwijk voerde zijn belastingkosten op als gift. Eerst kreeg hij het geld terug, maar na een controle werd hij gemaand een kleine duizend euro terug te storten. Nu heeft hij spijt ooit naar Plate te hebben geluisterd. „Dat ik die larie heb geloofd”, zegt hij. „Ik wil het zo snel mogelijk vergeten.”

Het moeten terugbetalen van onterecht ontvangen geld kan ‘autonomen’ in de problemen brengen. Zeker als ze deurwaarders vertellen dat ook die geen mandaat hebben.

Daar heeft Plate een oplossing voor. „Deurwaarders kunnen rekenen op een burgerarrest, omdat ze gewoon strafbaar zijn”, zegt hij vastberaden in zijn woonkamer in Schinveld. Hij zit in een grijze trainingsbroek aan een tafel vol stapels papieren – „mijn bewijsmateriaal”. Achter hem knipperen lichtjes in de kerstboom.

Terwijl vier sympathisanten zwijgend toekijken, vertelt Plate hoe hij in de rol van ‘juridisch adviseur’ is beland. Na de lockdown in 2020 begint hij demonstraties te organiseren en trekt tienduizenden volgers op Facebook. Plate slaat in zijn video’s zoveel dreigende taal uit, dat hij problemen krijgt met de politie en jeugdzorg. Zo dreigt hij de school van zijn kinderen in de fik te steken, als daar „seksboekjes” zouden worden uitgedeeld tijdens de Week van de Lentekriebels. De kinderen worden tijdelijk uit huis geplaatst. „Dus ik ging te rade: was jeugdbescherming hiertoe bevoegd?”

Hij ontdekte dat de Raad voor de Kinderbescherming op een ander adres staat ingeschreven dan de vestiging die hij kent. „Terwijl de wet duidelijk zegt dat íeder gebouw ingeschreven moet staan.” De conclusie is volgens Plate helder: de kinderbescherming heeft „geen mandaat”. Daarna zocht hij verder, naar andere overheidsinstanties, en ontdekte dat daar hetzelfde aan de hand is. De Belastingdienst in Heerlen? Die bestaat helemaal niet! „Kijk maar”, zegt Plate terwijl hij een uitdraai van het handelsregister toont waarop staat dat de vestiging in Heerlen in 2020 is opgeheven. „Dus nu is het game over”, zegt Plate. „Ze zijn allemaal niet bevoegd.” Dus hoef je rekeningen van zulke instanties niet te betalen. Zelf ontvangt hij een uitkering, maar dat doet volgens hem niet ter zake, omdat het meeste belastinggeld zou verdwijnen naar het buitenland.

Verlangen naar gemeenschap

Historicus Beatrice de Graaf en haar promovendus Annelotte Janse doen onderzoek naar de Reichsbürger, een beweging van Duitsers die menen dat het Derde Rijk „in civiele zin” nooit is opgehouden te bestaan. „De overgave in 1945 heeft volgens hen alleen militaire betekenis”, zegt De Graaf. Er bestaat volgens haar een parallel tussen deze beweging en de vereniging van Plate. „Het is een mix van extreem individualistisch, libertair gedachtengoed én verlangen naar gemeenschap.”

Waar de Reichsbürger toogdagen organiseren om de onderlinge gemeenschapszin te versterken, komen autonomen elkaar vooral online tegen en – tijdens de pandemie – bij demonstraties. Uit de NRC-rondgang blijkt dat ‘wakkeren’ elkaar ook bij georganiseerde wandelingen of feestjes treffen. Podcaster André gaat er niet heen, („ik vertrouw niemand meer”), maar begrijpt het van anderen. „Als je in een samenleving leeft waarin 80 procent van de mensen denkt dat je helemaal gek bent, heb je soms de behoefte aan contact met gelijkgestemden.”

Netty (70) zegt alleen nog om te gaan met „wakkere vriendinnen”, die ze kent van demonstraties. „Mijn zoons vinden mij een complotdenker”, zegt ze. Er zijn al veel ruzies over geweest, zoals toen ze haar zoons probeerde duidelijk te maken dat er kindervlees zit verwerkt in de hamburgers van McDonalds. „Het gaat zelfs zo ver”, zegt Netty, „dat mijn zoons mijn iPad willen afpakken. Omdat ze vinden dat ik te veel op Telegram zit. Kom op zeg, mag deze moeder van 70 dan niet meer voor zichzelf denken?”

De Graaf herkent het beeld dat Netty schetst. Mensen die in een crisis beland zijn, hebben een ‘cognitive opening’, iets dat hen ontvankelijk maakt voor verhalen zoals die van Youri Plate. „Het zijn coping-strategieën, bedoeld om iets dramatisch in de persoonlijke levenssfeer of iets schokkends als een pandemie of een oorlog, te kunnen verwerken.”

Zwijgrecht

Begin november bepaalde de voorzieningenrechter dat Plate een rectificatie op zijn site moest plaatsen, waarin staat dat zijn belastingadvies niet klopt. De FIOD bereidt een strafzaak voor. Is het einde in zicht voor ‘de Yourist uit Sjinveld’, zoals hij online wordt genoemd?

Zijn online bestrijders hopen van wel. Op Telegram werd een groep opgericht, met nu 865 leden. Het lijkt een fanaccount, maar wie er zoekt naar informatie over Plate krijgt te maken met mensen die proberen geïnteresseerden op andere gedachten te brengen. Zoals Mariëlle Nijland. „Ik ben zelf toeslagenouder. Dus ik snap het, écht, als mensen wanhopig worden over de enveloppen die op hen afkomen. En ik begrijp dat ze de overheid er de schuld van geven. Maar mijn boodschap is: dat lost niets op.”

Ze zegt zo’n zeven Plate-fans te hebben overtuigd. „Als ik maar een spoortje twijfel zie, stuur ik mensen een bericht. Dan komen we in gesprek. Ga naar de gemeentelijke schuldhulpverlening, zeg ik dan. Bel de Belastingdienst. Alleen dan kan de overheid iets voor je betekenen.”

Van voortschrijdend inzicht lijkt bij Plate zelf geen sprake. Amper vrijgelaten uit de cel, richtte hij zich maandag op zijn nieuwe doelwit: de FIOD. Live op Facebook belde hij de rijksoverheid. „Om uit te zoeken of de FIOD mandaat had mijn huis in te vallen en mij mee te nemen. Want minister van Financiën Kaag lag ziek in haar bedje tijdens haar beëdiging. En zij moet de FIOD mandateren.”

Met medewerking van Roos Liefting